Εξαιρετική η μουσική εκδήλωση μνήμης “Η Πόλις Εάλω”χθες 29/5/18 στο προαύλιο του ΙΝ Αγ. Θεοδώρων Αναβύσσου υπό την άψογη διοργάνωση του ΧΛΟΑ, του Εκκληστιαστικού Συμβουλίου του Ι. Ναού και υπό την αιγίδα του Δήμου Σαρωνικού.
Εξαιρετική επίσης και η εισαγωγική ομιλία της Φιλολόγου και μέλους του ΧΛΟΑ ,Μάνιας Βρανοπούλου, που βασίστηκε σε δική της έρευνα στην σχετική βιβλιογραφία και απέδωσε με μοναδικό τρόπο από μικροφώνου.
Συμμετείχαν 4 Χορωδίες (ΙΝ Αγ.Νικολάου Φιλοπάππου , ΧΟ Ειρήνη Ν.Ηρακλείου Αττικής, ΙΝ Κοιμήσεως Θεοτόκου Π.Φαλήρου, ΧΛΟΑ) υπό την διεύθυνση του Βαγγέλη Δημούδη και Αποστόλη Βαλσαμά.
Την εκδήλωση τίμησαν ο Αντιπεριφερειάρχης Ανατολικής Αττικής Πέτρος Φιλίππου, ο Δήμαρχος Σαρωνικού Γιώργος Σωφρόνης, Αντιδήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι, φορείς και πολλοί άλλοι συνδημότες μας.
Δείτε, ενδεικτικά, πολύ μικρά αποσπάσματα και μερικές φωτο ενώ παραθέτουμε και ολόκληρο το κείμενο-εργασία της Μάνιας Βρανοπούλου. (Σας προτρέπουμε να το διαβάσετε)!!!
Δείτε μερικές φωτο ΕΔΩ
(Σημειώνουμε ότι βιντεοσκόπηση και φωτογράφηση είχε ανατεθεί σε συνάδελφο και η παρούσα ανάρτηση γίνεται μόνο για ενημερωτικούς λόγους της ιστοσελίδας Paraktios.gr)
Το πλήρες κείμενο της Μάνιας Βρανοπούλου
“Φίλοι καλώς ορίσατε !
Σήμερα 29 Μαϊου, ημέρα Μνήμης της Αλώσεως της Κωνσταντινούπολης … Τι μνημονεύουμε άραγε σήμερα , 500 ! σχεδόν χρόνια μετά;…
Ό,τι επέλεξα να σας μεταφέρω, από ένα πλήθος πληροφοριών, είναι η προσωπική μου ματιά για ένα κοσμοϊστορικό γεγονός/ ορόσημο μάλλον, μέσα σε μια τόσο πολυσύνθετη κοινωνική, πολιτικο στρατιωτική πραγματικότητα, αρκετά διαφορετική από την δική μας, αλλά ειρωνικώς, και αρκετά όμοια…
θέλω να ευχαριστήσω, θερμότατα, τους φίλους του διοικητικού Συμβουλίου του ΧΛΟΑ, που μου ανέθεσαν αυτήν την εισαγωγή και με εμπιστεύτηκαν. Κυρίως για το ενδιαφέρον ταξίδι που έκανα δύο μήνες τώρα, μέσα από τα βιβλία που διάβασα και σας καλώ να ερευνήσετε κι εσείς!
Ευχαριστώ επίσης, τους φίλους και την Βιβλιοθήκη Καλυβίων, που μου δάνεισαν σχετικά βιβλία.
Θα ξεκινήσω, διαβάζοντάς σας δύο αποσπάσματα από το “Χρονικόν της Αλώσεως”, υπό Γεωργίου Σφραντζή, του πλέον έμπιστου “αποκρισάριου” του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, τελευταίου Έλληνα αυτοκράτορα της Πόλεως . Μετά θα αποτολμήσω μία μικρή ιστορική και γεωγραφική αποτίμηση των τελευταίων 250 χρόνων, θα σας αφιερώσω ενδιαμέσως δύο ποιήματα του Κ. Καβάφη και θα κλείσω με δυο ρήσεις σημαντικών ανθρώπων και μια ευχή.
Το πρώτο απόσπασμα, αναφέρεται σε ταξίδι του Σφραντζή, στην Τραπεζούντα-και πριν στην Ιβηρία του Ευξείνου Πόντου-, απεσταλμένου εκεί , προς εύρεσιν νύφης για τον Αυτοκράτορα και βέβαια, συμμαχιών… λίγους μήνες πριν από την άλωση.
Το δεύτερο απόσπασμα, αναφέρεται στις μέρες της πολιορκίας πριν την άλωση και τις προετοιμασίες άμυνας.
1.”….εδώ στην Τραπεζούντα έμαθα ότι η γυναίκα του σουλτάνου Μουράτ, η σεβαστή Μάρα, κόρη του δεσπότου της Σερβίας , επέστρεψε μετά τον θάνατό του, στο σπίτι της και στους γονείς της, με όλες τις τιμές. Μόλις το άκουσα αυτό, σκέφθηκα αμέσως να σου ανακοινώσω την σκέψη μου. Από τα δύο συνοικέσια που έχω έρθει εγώ εδώ , θα είναι πιο συμφέρον στο κράτος σου και για πολλούς λόγους πιο ωφέλιμο σε όλους, εάν ήθελες να παρεις την γυναίκα του σουλτάνου, γυναίκα σου… Εξάλλου και ο παππούς σου δεν παντρεύτηκε την βασίλισσα Ευδοκία, που ήταν σύζυγος Τούρκου αξιωματούχου και μάλιστα υποδεέστερου;…'”
2. Παρακαλώ προσέξτε, ποιες εθνότητες αμύνονται, έσωθεν των τειχών της Πόλεως…
“…στα δύο καράβια που είχαν έρθει από την Γένουα, ήταν ένας καπετάνιος, άξιος και εμπειροπόλεμος, ονόματι Τζουστινιάνι, τον οποίον ο βασιλεύς, διόρισε στρατηγόν 400 ανδρών να φρουρεί την πύλη του Ρωμανού. Στον Βενετό Ιερώνυμο Μινότο, ανέθεσε να φυλάει την φρουρά του παλατιού… στον Μανουήλ από την Λιγουρία, να φυλάττει τα μέρη προς την Χρυσήν Πύλη με διακοσίους τοξότας και “μπαλαίστρας”. Στον άρχοντα Θεόδωρο από την Κάρυστο και τον Ιωάννη τον Γερμανό, που ήξερε την τέχνη των υπόγειων σηράγγων και του υγρού πυρός, να φρουρούν τα μέρη των Καλιγαρίων . Στον Καρδινάλη της Ρωσίας, να φυλάγει τα μέρη του Κυνηγεσίου, μέχρι τον ΄Αγιο Δημήτριο…Tα δε ενετικά καράβια υπό τον Γαβριήλ Τριβιζάνο, να φρουρούν την είσοδο του λιμανιού, πριν την Βασιλική Πύλη…”
Eίδατε πόσο περιπεπλεγμένα ήταν Όλα, την εποχή που γράφονται αυτά, λίγες μέρες πριν από την πτώση της Πόλεως, από τον “αποκρισάριο” του Αυτοκράτορα: η Σέρβα βασιλοπούλα, μία από τις υποψήφιες νύφες για τον αυτοκράτορα Παλαιολόγο, ήταν χριστιανή και ομιλώσα ελληνικά, κι όμως, είχε παντρευτεί τον Σουλτάνο Μουράτ! Είναι η ίδια, θετή και αγαπημένη Μάνα του μεγάλου Μωάμεθ του Πορθητή, η οποία θα μεταφέρει και στον Μωάμεθ, τέλεια ελληνομάθεια και σεβασμό στην ορθοδοξία! Ο Μωάμεθ εξάλλου, μετά την πτώση της Πόλης, αυτός θα σεβαστεί την θρησκεία των υπηκόων του και θα διορίσει κατόπιν συμφωνίας, ως Πατριάρχη της Πόλης του , τον Γεννάδιο Σχολάριο…
Πολυεθνική Κοινοπολιτεία , το Βυζάντιο, ανθεί και επιβιώνει εν μέσω πολέμων και αντεκδικήσεων, εσωτερικων έριδων και κρίσεων, ως το 1100 περίπου,με συνεχείς προσπάθειες από τους ηγέτες του, να ισορροπήσουν τις επεκτατικές διαθέσεις γειτόνων και εσωτερικών ηγεμόνων, να διασφαλίσουν τα εμπορικά οικονομικά συμφέροντα, να μεριμνήσουν για την συνύπαρξη διαφορετικών λαών και θρησκειών…Η Εκκλησία τότε- όπως και το Ισλάμ αργότερα- εν αντιθέσει ίσως, με όσα γνωρίζουμε, ηταν ανεξίθρησκα : σεβόντουσαν την λατρεία των υπηκόων τους , αν και η κυριαρχούσα θρησκεία ήταν η Ορθοδοξία.
Στα αρχεία των παλατιών, καταγράφονται συνεχώς, συμφωνίες και συμβιβασμοί, συμμαχίες και πεσκέσια, δωροδοκίες και διπλωματικές αποστολές- οι περιφημες “μεταξωτές” ( το μετάξι ήταν μεταξύ των πολύτιμων αγαθών, του χρυσού και σήμιού, που προσέφεραν οι αυτοκράτορες, για να εξαγοράσουν την ειρήνη, με τους πολέμαρχους που εποφθαλμιούσαν την Πόλη ) . Η συμβιβαστική λύση ήταν πάντα προτιμότερη και πιο οικονομική από έναν πόλεμο! Υπολογίζονταν μάλιστα στο 1/6ον ως 1/8ον των εξόδων προετοιμασίας μιας εκστρατείας…
Η μεγαλύτερη καταστροφή όμως, θα έρθει το 1204 από την Δύση. Σταυροφόροι, υπό τις ευλογίες του Πάπα, θα ξεκινήσουν με σκοπό να παραλάβουν τα ιερά και όσια από την Ιερουσαλήμ, που έχουν καταλάβει οι Τούρκοι. Η Ιερουσαλήμ βέβαια, βρίσκεται ήδη από τον 8ο αιώνα στα χέρια των -επίσης μουσουλμάνων- Αράβων. Η εκστρατεία …λοξοδρομεί και καταλαμβάνει την Πόλη, την οποία αλώνει και λαφυραγωγεί βίαια. Έκτοτε Φράγκοι, Ιωαννίτες και λατίνοι, εγκαθίστανται σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Σε όλον τον ελλαδικό και νησιωτικό χώρο οι συγκρούσεις, οι έριδες και οι διαχωρισμοί Καθολικών και Ορθοδόξων, Δύσης και Ανατολής, δεν θα πάψουν. Ούτε βέβαια και η αρμονική, κατα τόπους,συνύπαρξή τους …
Την περιπλεγμένη κατάσταση, έχει καταγράψει άλλωστε, η σοφή Δημοτική μας Ποίηση με το υπέροχο δίστιχο:
Μέσα με δέρνει ο θάνατος, έξω με δέρνει ο Τούρκος
κι απ΄το δεξί μου το πλευρό, Τύρκος με πολεμάει!
Λίγο πριν το 1453- ο Μυστράς, το βασίλειο της Τραπεζούντας και η Κωνσταντινούπολη , είναι οι μόνες νησίδες του άλλοτε ακμαίου βυζαντινού κόσμου, σε μία περιοχή που έχει ολοκληρωτικά κατακτηθεί από τους Οθωμανούς Τούρκους και που σπαράσσεται από συνεχείς πολεμικές συρράξεις και αλλαγές ηγεμόνων, μεταξύ Φράγκων, Λατίνων, Τούρκων και Βυζαντινών.
Στο εμπόριο κυριαρχούν απολύτως οι Γενοβέζοι και οι Βενετσιάνοι, οι οποίοι έχουν σταθμούς σε όλα τα σπουδαία Λιμάνια της Α. Μεσογείου και ισχυρή παρουσία με μεγαλοπρεπείς κατοικίες, στο Πέραν Της Πόλεως! (Ας μην ξεχνάμε , ότι η Κωνσταντινούπολη οφείλει την σπουδαιότητά της και στη θέση της, Πέρασμα στον Εύξεινο Πόντο…όλα τα εμπορικά καράβια που περνούσαν από κει, πλήρωναν φόρο.) Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν μία θαλασσινή δύναμη , και όμως μετά το 1284, λόγω οικονομικής ένδειας, ο στόλος καταργείται…
Οι Παλαιολόγοι, γνωρίζουν πολύ καλά την αδυναμία τους και απομόνωσή τους και ξέρουν, ότι η μόνη λύση να αντιμετωπίσουν την ανερχόμενη δύναμη των Οθωμανών, είναι η Ένωση των δύο εκκλησιών, Δυτικης και Ανατολικής. Δυστυχώς οι πρεσβείες και οι διπλωματικές αποστολές, δεν θα το καταφέρουν…
Την ένδεια εκείνων των χρόνων, αποδίδει άριστα το μελαγχολικό ποίημα του Κ.Καβάφη,
«από υαλί χρωματιστόν!».
Πολύ με συγκινεί μια λεπτομέρεια
στην στέψιν, εν Βλαχέρναις, του Ιωάννη Καντακουζηνού
και της Ειρήνης Aνδρονίκου Aσάν.
Όπως δεν είχαν παρά λίγους πολυτίμους λίθους
(του ταλαιπώρου κράτους μας ήταν μεγάλ’ η πτώχεια)
φόρεσαν τεχνητούς. Ένα σωρό κομμάτια από υαλί,
κόκκινα, πράσινα ή γαλάζια. Τίποτε
το ταπεινόν ή το αναξιοπρεπές
δεν έχουν κατ’ εμέ τα κομματάκια αυτά
από υαλί χρωματιστό. Μοιάζουνε τουναντίον
σαν μια διαμαρτυρία θλιβερή
κατά της άδικης κακομοιριάς των στεφομένων.
Είναι τα σύμβολα του τι ήρμοζε να έχουν,
του τι εξ άπαντος ήταν ορθόν να έχουν
στην στέψι των ένας Κυρ Ιωάννης Καντακουζηνός,
μια Κυρία Ειρήνη Aνδρονίκου Aσάν.
Φάρος πια για την Ρωμιοσύνη και τους εναπομείναντες Βυζαντινούς , η έντονη πνευματική κίνηση των Ελλήνων διανοουμένων . Μετά τον 13ο αιώνα οι καλλιεργημένοι και ταξιδεμένοι βυζαντινοί, επαναπροσδιορίζουν ως ταυτότητά τους την ονομασία Έλληνας, που ως εκείνη την εποχή, ήταν ταυτόσημη με την έννοια “ειδωλολάτρης”. (Ως τον 13ο αι. οι βυζαντινοί, αυτοπροσδιορίζονταν ως Ρωμιοί, Ρωμαίοι δηλαδή πολίτες, της Ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας… ) Μεταφράζουν σε σκριπτόρια μοναστηριών ή στις αυλές των αυτοκρατόρων, τον Πλάτωνα και Αριστοτέλη και πλήθος αρχαιοελληνικών κειμένων και συλλαμβάνουν το όραμα ενός ελληνισμού βασισμένου στα ανθρωπιστικά ιδεώδη της αρχαιότητας. Ο Πλήθων ο Γεμιστός και ο Βησσαρίων, είναι δύο από τους σοφούς αυτούς, που έθεσαν τις βάσεις για τον αυτοπροσδιορισμό μας ως Ελλήνων. Όμως, κυνηγήθηκαν από συντηρητικούς κύκλους και κατέφυγαν στις φιλοσοφικές αυλές της Δύσης, προετοιμάζοντας το έδαφος για την Αναγέννηση της Ιταλίας! Σήμερα οι τάφοι τους, αλλά και οι σπουδαίες βιβλιοθήκες τους, κοσμούν Ιταλικές πόλεις…
Τι σημαίνει λοιπόν, Ημέρα Μνήμης για ένα τέτοιο κοσμοϊστορικό γεγονός: ό,τι διάβασα- ποικίλες και συχνά αντικρουόμενες αφηγήσεις- οι τρόποι εξιστόρησης που αφορούν το ιστορικό φαντασιακό κάθε εθνότητας, είναι “αλήθειες” ή ερμηνείες ;
Και τι είναι η Αλήθεια; Η λέξη σημαίνει “μη– λήθη”, κάτι που δεν ξεχνιέται. Τι επιλέγουμε όμως να θυμόμαστε; Ποια αλήθεια διδασκόμαστε, για την Ιστορία μας;
Και ο λαός; Πώς ζούσε; Το 90% του πληθυσμού- του εντελώς αμόρφωτου-“όχλου”, όπως αποκαλούνταν υποτιμητικά, ήταν αγρότες, δεμένοι με την γη τους, “res” ( πράγματα!) “αναλώσιμοι” για τους εκάστοτε ηγεμόνες τους (είτε αυτοί ήταν βυζαντινοί άρχοντες, είτε, μετά τον 12ο, λατίνοι ή γενουάτες δούκες ή οθωμανοί ), τα δε τελευταία χρόνια της κατάπτωσης, είχαν δυσβάσταχτους φόρους, οι άνδρες κατέφευγαν στα μοναστήρια για να επιβιώσουν (αναφέρονται 2 εκατομμύρια μοναχοί !), ή για να αποφύγουν την στράτευση…
Η Πολιορκία της Πόλης άρχισε στις 6 Απριλίου και κράτησε 52 ημέρες, με συνεχείς επιθέσεις και σθεναρή άμυνα. Από την αρχή, αλλά και στη διάρκειά της, ο Μωάμεθ έκανε επανειλημμένες προσπαθειες συμβιβασμού. Ακόμη και προς τους Λατίνους που αμύνονταν εντός των τειχών.
Η απάντηση του Παλαιολόγου στο τελεσίγραφο παράδοσης, αποτελεί μέχρι σήμερα μνημείο εθνικής υπερηφάνειας και ηρωισμού: «Ως προς να σου παραδώσω την Πόλη, ούτε δική μου είναι ούτε κανενός άλλου που κατοικεί σε αυτήν. Αποφασίσαμε από κοινού να πεθάνουμε με τη θέλησή μας». Τη νύχτα της 28ης προς 29η, τελείται στην Αγία Σοφία η πιο συγκινητική λειτουργία, που έγινε ποτέ. Αυτοκράτορας, αξιωματούχοι, κλήρος και λαός, ψέλνουν όλοι μαζί το Τη Υπερμάχω, προσευχόμενοι στην προστάτιδα Παναγιά. Και οι πέτρες ράγιζαν, γράφει ο Φραντζής…
Στις 2 με 3 τα ξημερώματα αρχίζει η τελευταία μάχη. Όλοι ξέρουν το τέλος που έρχεται. Οι Τούρκοι είναι αναρίθμητοι ακόμη, παρά τους χιλιάδες νεκρούς, που έχουν γεμίσει την τεράστια τάφρο, μπροστ΄στα τείχη. 5.000 κάτοικοι από τα απομεινάρια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και σχεδόν 3.000 Γενουάτες, Ενετοί, Ισπανοί ακόμη και Τούρκοι…to σχέδιο του Μωάμεθ ήταν απλό σε σύλληψη. Θα εξουθένωνε τους υπερασπιστές μέχρι τελικής πτώσεως. Ήταν λίγοι και ο στρατός του, υπερδεκαπλάσιος. Είχε κόσμο να θυσιάσει ενώ εκείνοι όχι.
Ο «Μαύρος Άγγελος”,ο Tζουστινιάνι, όπως και ο Κωνσταντίνος, ο αγαπημένος αυτοκράτορας όλων, πολεμούν επάνω στα τείχη , όλες αυτές τις μέρες. Στην τελευταία επίθεση , πάνω στα τείχη, μετα από 6 ώρες μάχη σώμα με σώμα, τα σπαθιά βαραίνουν και τα χέρια κουράζονται. Όταν ο Γενοβέζος τραυματίζεται οι Οθωμανοί είναι πια μέσα στην Πόλη. Ο Κωνσταντίνος μάχεται μέχρι τέλους, σαν απλός στρατιώτης. Θα τον αναγνωρίσουν αργότερα, ανάμεσα σε άλλους νεκρούς από τα κόκκινα αυτοκρατορικά σανδάλια…
Είναι Ήρωες, γιατί ενώ γνωρίζουν το τέλος και τους έχουν γίνει πολλές φορές προτάσεις συνθηκολόγησης με πολύ ευνοϊκούς όρους, αυτοί προτιμούν να υπερασπιστούν την Πόλη και τα ιδανικά τους. Ήρωας είναι αυτός που γνωρίζει ότι θα ηττηθεί, αλλά δεν διστάζει να μαχηθεί και να πεθάνει για τις ιδέες του!
Θα μπορούσα να σας αφηγούμαι για ώρες, αξιομνημόνευτα περιστατικά από την Αλωση: για τον ηρωισμό των πολιορκουμένων, αλλά και για τους Τούρκους διανοούμενους! που βρίσκονταν στην αυτοκρατορική αυλή για σπουδές και που αμύνθηκαν μέσα από τα τείχη της Πόλεως έναντι των Οθωμανών… για το μοναδικό τεράστιο πυροβόλο που κατασκευάστηκε επί τούτου, για να πλήξει τα απόρθητα τείχη της Πόλης, για το απίθανο για την εποχή, τεχνικό έργο, να περάσουν με δίολκο 72 τούρκικα καράβια από την ξηρά, μέσα στον Κεράτιο κόλπο! Να σας περιγράψω πώς πριγκιπέσσες και αρχοντοπούλες, από τον Μυστρά , την Λήμνο, ‘η άλλα νησιά του Αιγαίου, σύρθηκαν αργότερα σκλάβες στα χαρέμια του καπουδάν Πασά, Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα… να φανταστούμε τα αμύθητα πλούτη και κοσμήματα των βασιλέων,τα μεταξωτα΄τόπια που φυλάσσονταν σε ειδική αίθουσα στο Παλάτι, ή για τα πολύτιμα χειρόγραφα αρχαίων κειμένων που άλλαζαν χέρια σε καπηλειά μέθυσων αντιγραφέων, έναντι κάποιων βενετικών δουκάτων… ή πάλι, να σας πω για βιασμούς και παλουκώματα, για βίαιους εξισλαμισμούς, σφαγές και αιμοσταγή εγκλήματα…Αυτά όμως, όσοι ενδιαφέρεστε, θα τα μελετήσετε μόνοι σας…όλη η σχετική βιβλιογραφία είναι στη διάθεσή σας.
Κι όμως, σήμερα ακόμη, οι συνήθειες και οι λαϊκές παραδόσεις των γειτονικών μας κρατών επιβιώνουν, θυμίζοντας την βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Αν κάτι μένει ακόμη από την Ρωμιοσύνη , που ζει και πέρα από τον Εύξεινο Πόντο και ως τις άκρες της Μεσογείου, είναι οι ταπεινές βυζαντινές εκκλησιές με τις ζωγραφιές τους , μικρά κοσμήματα των ελαιώνων, τα κάστρα και τα οχυρά που αγναντεύουν τα πελάγη ,τα μοναστήρια , ησυχαστήρια, στα ωραιότερα τοπία με τις ανεκτίμητες βιβλιοθήκες τους, τα λατρευτικά έθιμα των ορθοδόξων λαών και οι τελετές μας, το καλωσόρισμα με τον καφέ, το γλυκό του κουταλιού και το νερό, τα εργόχειρα των γιαγιάδων μας, και οι “τρόποι” μας- στο φέρσιμο, το πιατάκι με το πεσκέσι, που δεν επιστρέφεται ποτέ αδειο…- και στα τραγούδια: του Πόντου και της Καππαδοκίας, της Ανατολικής Ρωμυλίας και της Κύπρου…, τα πονεμένα Πατριαρχεία, οι αξέχαστες βυζαντινές πατρίδες που έθρεψαν τον προσφυγόκοσμο το 22, οι μαγειρικές μας, τα ακριτικά δρώμενα που ακόμη ζωντανεύουν σε κάποιες άκρες του ελληνισμού και φυσικά… η ζωντανή πλουσιώτατη γλώσσα μας, με τις μνήμες στις λέξεις της, στις παροιμίες και στην Δημοτική Ποίηση . Στα ονόματά μας, Αντώνιος,Μαρία, Δημήτριος, Κωνσταντίνος, Ειρήνη και στα λόγια μας, τα καθημερινά ” να πας στο καλό! Η Παναγιά μαζί σου”…
Και οι Ποιητές μας. Μπορώ να σας διαβάσω λίγους στίχους από το “Πάρθεν η Ρωμανια” του Καβάφη;
………………
Όμως απ’ τ’ άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα
το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα
και με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνων
που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη.
Μα αλίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»
με στο «φτερούλν’ αθε χαρτίν περιγραμμένον
κι ουδέ στην άμπελον κονεύ’ μηδέ στο περιβόλι
επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ’ την ρίζαν».
Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να διαβάσουν
«Χέρας υιός Γιανίκας έν» αυτός το παίρνει το χαρτί,
και το διαβάζει κι ολοφύρεται.
«Σίτ’ αναγνώθ’ σίτ’ ανακλαίγ’ σίτ’ ανακρούγ’ την κάρδιαν.
Ν’ αοιλλή εμάς, να βάι εμάς, η Pωμανία πάρθεν.»
Ξέρετε… η γνώμη από την γνώση, αλλάζει κατά ένα γράμμα. Αλλά είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι. Γνώμες μπορούμε να έχουμε όσες θέλουμε, ο καθένας μας …αλλά με πόση Γνώση τις διαμορφώσαμε;
Σήμερα που οι πολλαπλές κρίσεις, οικονομικές, αλλά κυρίως ηθικές, οδηγούν ευκόλως, στην ασφάλεια των εθνικισμών … θα τελείωνα αυτήν την μικρή εισαγωγή, με δυο ρήσεις. Η πρώτη για το πώς πρέπει να βλέπουμε το παρελθόν, ανήκει στον ιστορικό Γκαετάνο Σαλβεμίνι : ” η αμεροληψία για μας, τους ιστορικούς, είναι ένα άπιαστο όνειρο . Η τιμιότητα όμως, είναι καθήκον”.
Η άλλη ρήση, είναι του “δικού μας”, Γιώργου Σεφέρη που μας προτείνει πώς να βλέπουμε το μέλλον . Η Σμύρνη ήταν ο γενέθλιος τόπος του και η καταστροφή της, τον επηρέασε βαθιά. Λέει όμως : ΟΙ Έλληνες λένε πώς οι Τούρκοι έκαψαν την Σμύρνη. Οι Τούρκοι λένε πως την έκαψαν οι Έλληνες. Ποιος μπορεί να ξέρει την αλήθεια; Το κακό έγινε. Σημασία έχει ποιος θα διορθώσει το κακό.
Κλείνω με μια ευχή : απολαμβάνοντας τους Υμνους, τα τραγούδια και τους χορούς που ακολουθούν, ας σκεφτούμε πώς θα μπορούσαμε να γίνουμε –ο καθένας μας-λιγότερο απόλυτοι όσον αφορά τις βεβαιότητές μας, περισσότερο ανεκτικοί και διαθέσιμοι προς τον διπλανό Άλλο, πιο πρόθυμοι να αναλάβουμε τις προσωπικές μας ευθύνες…
Ας σκεφτούμε τι ήταν αυτόπου ένωνε τους βυζαντινούς υπό την Σκέπη μιας Οικουμενικό-τητας; μήπως η βαθιά πίστη, αυτή η αίσθηση ασφάλειας μέσα στην Κοινότητα- την πολυπολιτισμική θυμίζω!- που έδινε προτεραιότητα στις σχέσεις, στο κοινωνείν, στην συμμετοχή στα κοινά του βίου; Μήπως τελικά αυτή η γνώση, ότι Όλοι – ανεξαρτήτως έθνους- μοιραζόμαστε την κοινή μοίρα των θνητών; Στα ευχάριστα και στα πένθιμα, στις χαρές και στις λύπες…και άρα οφείλουμε να επιλέγουμε το καλύετρο από τον άλλο, τους άλλους; Αυτός δεν ήταν ανέκαθεν ο “ελληνικός “τρόπος; Μήπως αυτό ήταν ο πολιτισμός του Βυζαντίου; Ένας τρόπος να ζεις μαζί με τον Άλλον;
Οι Άραβες έχουν μια παροιμια “εχθρός σου είναι αυτός , του οποίου δεν έχεις ακόμη ακούσει την ιστορία”…
Ας κρατήσουμε λοιπόν, σαν φυλακτό, μία θαυμαστή λέξη της Εκκλησίας- και φαντάζομαι του βυζαντινού κόσμου- την αλληλοπεριχώρηση! και ας πορευτούμε με το βλέμμα σε ό,τι μας ενώνει και αφήνει χώρο στον άλλον και όχι σε ό,τι μας διαχωρίζει…
Ευχαριστώ για την υπομονή σας
ΜΙΚΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Γεωργίου Φραντζή,Το Χρονικόν της Αλώσεως,
-Ελένη Γλύκαντζη-Αρβελέρ,Γιατί το Βυζάντιο, Εκδ.Ελληνικά Γράμματα,
-Μαρτυρίες εντός και εκτός των τειχών, Η Άλωση της Πόλης, συλλογικό από Ελευθεροτυπία…
-Στέφαν Τσβάιχ, η Άλωση της Πόλης,
-Steven Ranciman, η ΆΛωση της Κωνσταντινούπολης, εκδ. Παπαδήμα.
– David Brewer, Eλλάδα 1453-1821 , οι άγνωστοι αιώνες, Εκδ. Πατάκη.
-Maaloyf Amin, οι Σταυροφορίες από την σκοπιά των Αράβων, εκδ. Λιβάνης.
όλο το ποίημα του Κ. Καβάφη,
Πάρθεν ( από τα Κρυμμένα)
Aυτές τες μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,
για τ’ άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,
πράγματα συμπαθητικά• δικά μας, Γραικικά.
Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης
«Πήραν την Πόλη, πήραν την• πήραν την Σαλονίκη».
Και την Φωνή που εκεί που οι δυο εψέλναν,
«ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης»,
ακούσθηκε κ’ είπε να πάψουν πια
«πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια»
πήραν την Πόλη, πήραν την• πήραν την Σαλονίκη.
Όμως απ’ τ’ άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα
το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα
και με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνων
που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη.
Μα αλίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»
με στο «φτερούλν’ αθε χαρτίν περιγραμμένον
κι ουδέ στην άμπελον κονεύ’ μηδέ στο περιβόλι
επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ’ την ρίζαν».
Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να διαβάσουν
«Χέρας υιός Γιανίκας έν» αυτός το παίρνει το χαρτί,
και το διαβάζει κι ολοφύρεται.
«Σίτ’ αναγνώθ’ σίτ’ ανακλαίγ’ σίτ’ ανακρούγ’ την κάρδιαν.
Ν’ αοιλλή εμάς, να βάι εμάς, η Pωμανία πάρθεν.»