Κεντρική φωτό:Ο 36χρονος σκηνοθέτης, Χρήστος Νίκου και ο Αρης Σερβετάλης σε σκηνή της ταινίας
Βένα Γεωργακοπούλου
Ο 36χρονος σκηνοθέτης εγκαινιάζει με την πρώτη του ταινία, τα «Μήλα», το τμήμα Orizzonti του 77ου Φεστιβάλ Βενετίας. Μια επιδημία κάνει τους ανθρώπους της Αθήνας να ξεχνάνε και να προσπαθούν να ξαναχτίσουν από την αρχή ταυτότητα και ζωή. Ενα συγκινητικό αλλά και με χιούμορ σχόλιο πάνω στα σόσιαλ μίντια και την τεχνολογία.
Από τη μια μεριά είναι σπουδαίο με την πρώτη σου ταινία να ανοίγεις ένα από τα δύο διαγωνιστικά τμήματα του Φεστιβάλ της Βενετίας, του περίφημου Orizzonti, και να συμμετέχεις σε ένα ακόμα, πέραν του Ατλαντικού, σημαντικό φεστιβάλ, το Telluride Film Festival στο Κολοράντο. Από την άλλη, όσο κι αν η Μόστρα επιχειρεί, πρώτη από όλα τα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, μια «ανοιχτή», με θεατές δηλαδή έκδοση, ο κορονοϊός έχει βαρύνει απελπιστικά κλίμα και προοπτικές στον χώρο του σινεμά.
Ο 36χρονος Χρήστος Νίκου δεν ζει στα σύννεφα, αλλά έχει κάθε δικαίωμα να απολαμβάνει τη μεγάλη του επιτυχία. Η ταινία του «Μήλα», με πρωταγωνιστή τον Αρη Σερβετάλη, είναι η πρώτη ελληνική που εγκαινιάζει τη Μόστρα (η 77η διοργάνωση θα γίνει 2 με 12 Σεπτεμβρίου), ενώ σε μια πολύ δύσκολη χρονιά, με φεστιβάλ που δεν έγιναν και με έναν αβέβαιο χειμώνα μπροστά μας, αυτός δεν προλαβαίνει να μετράει προτάσεις.
Τον φλερτάρουν φεστιβάλ, αποκτά διανομή σε μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές, ενώ έκλεισε συνεργασία με το πολύ επιδραστικό πρακτορείο CAA της Αμερικής, ατζέντης, ανάμεσα σε άλλους, των Μπονγκ Τζουν-χο, Ρούμπεν Οστλουντ, Πάμπλο Λαραΐν. «Η ταινία ήταν να πάει στις Κάνες, στο “Ενα Κάποιο Βλέμμα”. Από εκεί έμαθαν γι’ αυτήν στο CAA, μου έστειλαν μήνυμα, που μου φάνηκε σαν ψέμα, σαν spam, δεν μπορούσα να το πιστέψω, και τελικά, μετά από συζητήσεις, υπέγραψα μαζί τους» λέει ο σκηνοθέτης.
Αν δεις τα «Μήλα», τίποτα από τα παραπάνω δεν σου κάνει εντύπωση. Είναι μια τρομερά γοητευτική, αλλά και απολύτως σημερινή και αναγκαία ταινία. Σε μια πόλη ξεσπάει επιδημία, ο ένας μετά τον άλλο, έτσι ξαφνικά, χάνουν τη μνήμη τους. Ανάμεσά τους και ο Αρης, που τρώει όλο μήλα. Επειδή κανείς συγγενής ή φίλος δεν εμφανίζεται να τον μαζέψει από το νοσοκομείο ώστε να συνεχίσει τη ζωή του, εντάσσεται σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης. Μικρά καθημερινά καθήκοντα, που του βάζουν ευγενικοί γιατροί, θα του δώσουν μια νέα ταυτότητα.
Με ποιο τρόπο; Είναι υποχρεωμένος να ζήσει μια σειρά από απλές εμπειρίες (από σεξ μέχρι ποδηλατάδα), οι οποίες αιχμαλωτισμένες με μια μηχανή πολαρόιντ και τακτοποιημένες σε ένα φωτογραφικό άλμπουμ, που όλο γεμίζει, σιγά σιγά θα αποδεικνύουν τη νέα του ζωή. Μα ο Αρης είναι λίγο μυστήριος τύπος. Γιατί, αίφνης, κόβει τα μήλα όταν μαθαίνει ότι χαρίζουν γερή μνήμη; Μα αυτό ακριβώς δεν έχασε και θέλει να αναπληρώσει; Ομως σπόιλερ δεν θα κάνουμε, μας παρακαλεί και ο Χρήστος Νίκου. Εχει δίκιο, η ανατροπή που υπάρχει στην ταινία του είναι το μισό και παραπάνω θέμα της.
Κατ’ αρχήν δεν δέχεται ότι η ταινία του φλερτάρει με το sci-fi. «Oύτε φουτουριστική είναι ούτε ψυχρή, προσπάθησα να ακολουθήσω τα συναισθήματα των ανθρώπων» λέει. Και όταν τον ρωτάω αν είναι έστω και λίγο επηρεασμένος από το weird cinema, αντιδρά με ένα «δεν θα το ‘λεγα». Οσο κι αν του αρέσει (που του αρέσει πολύ) η δουλειά του Γιώργου Λάνθιμου, άλλους σκηνοθέτες έχει ως οδηγούς, αυτούς «που δημιουργούν κόσμους, που οι ταινίες τους αλλάζουν κανόνες και συνθήκες σε μια κοινωνία, σαν τον Ρόι Αντερσον, τον Τσάρλι Κάουφμαν, τον Σπάικ Τζόνζι και τον Λεό Καράξ». Αν και ειδικά τα «Μήλα» έχουν μια λογοτεχνική αφετηρία («με ενέπνευσε πολύ η “Τυφλότητα” του Σαραμάνγκου» λέει) και μια απολύτως προσωπική.
«Η ταινία έγινε όταν έχασα τον πατέρα μου» διηγείται. «Είχε πάρα πολύ δυνατή μνήμη και έτρωγε συνέχεια μήλα, εφτά-οχτώ την ημέρα, δεν έχω ξαναδεί άνθρωπο να τρώει τόσα μήλα. Οταν πέθανε, προσπαθούσα να ξεπεράσω, να διαγράψω την απώλειά του, αλλά δεν μπορούσα. Γύρω μου γενικά οι άνθρωποι ξεχνούσαν εύκολα και δεν μπορούσα να τους μοιάσω. Οποτε προσπάθησα να κάνω την προσωπική μου ιστορία οικουμενική. Σκέφτηκα την ιστορία του Αρη και της επιδημίας αμνησίας. Είμαστε οι μνήμες μας, αυτό είναι το θέμα μου, αυτό πιστεύω».
Υπάρχουν όμως μνήμες και «μνήμες». Τα «Μήλα» γίνονται και μια κατεδαφιστική αναφορά στη σημερινή μανία όλων μας να ανεβάζουμε φωτογραφίες στα σόσιαλ μίντια. «Ακριβώς, η ταινία είναι κι ένα σχόλιο πάνω στα σόσιαλ μίντια και τη τεχνολογία» λέει ο σκηνοθέτης. «Οι άνθρωποι ζουν μόνο και μόνο για να βρουν ευκαιρία για μια φωτογραφία ή βίντεο στο facebook, το Instagram και το καινούργιο, το TikTok, σαν να μην υπάρχει ζωή χωρίς τέτοια τεκμήρια.
Ο λόγος που στην ταινία χρησιμοποιούμε αναλογική τεχνολογία ή πράγματα που έχουν πια ξεχαστεί, όπως μηχανές πολαρόιντ, φακέλους αλληλογραφίας, μαγνητόφωνα και παλιές τηλεοράσεις, είναι σαν αντίδραση στη σημερινή ψηφιακή εποχή μας. Από την αρχή της ψηφιακής τεχνολογίας και του ίντερνετ δεν χρειαζόμαστε καν να αποθηκεύουμε πράγματα στο μυαλό μας, αρκεί ένα λάπτοπ ή, όπως φαίνεται από τον ειρωνικό τίτλο, κάποια προϊόντα της Apple. Δεν μπορούμε καν να πάμε ένα χιλιόμετρο μακριά χωρίς να καταφύγουμε στο google map, δεν χρειάζεται πια να θυμόμαστε τι δρόμους να πάρουμε».
Ο Χρήστος Νίκου θυμάται. Μέχρι και κάδρο 4:3 χρησιμοποιεί, με τρόπο που δεν σε ξενίζει, που έρχεται απλός και λειτουργικός να ταιριάξει με το στόρι. «Μου αρέσει αυτό το φορμά, έχει κάτι το ακαδημαϊκό και ξεχασμένο» λέει σχεδόν τρυφερά ο… αυτοδίδακτος σκηνοθέτης. Μόνο πτυχίο Οικονομικού της Νομικής έχει και γνώσεις σινεμά που τις απέκτησε βλέποντας μανιωδώς ταινίες από μικρός και δουλεύοντας τα δέκα τελευταία χρόνια ως βοηθός. «Πάντα σινεμά ήθελα να κάνω. Εγραφα ιστορίες από παιδί και στα δεκάξι μου το πρώτο μου σενάριο μεγάλου μήκους. Νοίκιαζα από το βιντεοκλάμπ δέκα ταινίες την εβδομάδα. Οι γονείς μου δεν μπορούσαν να με στηρίξουν οικονομικά να σπουδάσω σινεμά. Αλλά οι σκηνοθέτες που λάτρευα στα 18 μου, ο Γουόνγκ Καρ βάι, ο Ζαν-Πιερ Ζενέ και ο Τομ Τίκβερ, ήταν αυτοδίδακτοι, είπα λοιπόν: αφού το έκαναν αυτοί, θα το κάνω κι εγώ».
H πρώτη του δουλειά, αμέσως μετά το πτυχίο, ήταν βοηθός στον «Κυνόδοντα», τον προσέλαβε ο Ηρακλής Μαυροειδής της Boo Productions, παραγωγός τώρα και της δικής του πρώτης ταινίας. Οι πρώτες συναντήσεις αποδεικνύονται γόνιμες και καθοριστικές, όπως κι αυτή με τον Αρη Σερβετάλη, πρωταγωνιστή της πρώτης και μοναδικής του μικρού μήκους, του «ΚΜ», που πριν από οχτώ χρόνια συμμετείχε σε σαράντα τόσα φεστιβάλ, από το Ρότερνταμ ώς το Ταλίν.
«Γράψε μου κάτι και θα ξαναδουλέψουμε μαζί», του είχε πει τότε ο Σερβετάλης και να που βρήκε στα «Μήλα» μια ευκαιρία να λάμψει σε μια μοναδική ερμηνεία. Στιγμές στιγμές μού θύμιζε τον Ντέι Λιούις. Και έχει μια σκηνή που χορεύει το «Let’s twist again», που είναι ανθολογίας. «Το σενάριο τον ήθελε να χορεύει το “Billie Jean” του Μάικλ Τζάκσον και να κάνει φυσικά moon walking. Τα δικαιώματα όμως του τραγουδιού ήταν όλος ο προϋπολογισμός της ταινίας» γελάει ο Χρήστος Νίκου.
Ενα γερό καστ (οι κυρίες Αννα Καλαϊτζίδου και Σοφία Γεωργοβασίλη και ο Αργύρης Μπακιρτζής), ένας πολύ ενδιαφέρων διευθυντής φωτογραφίας, ο Πολωνός Bartosz Swiniarski (η ταινία είναι ελληνοπολωνική συμπαραγωγή), πρωτότυπη μουσική τού The Boy και τα «Μήλα» είναι πανέτοιμα να κατακτήσουν τα διεθνή φεστιβάλ. Εδώ, σε μας, τα περιμένει το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και αμέσως μετά θα βγει στις αίθουσες από τη Feelgood.