Δημήτρης Μπριασούλης*
Η λέξη «ανάδοχος», που προέρχεται από το αναδέχομαι (αναλαμβάνω, δέχομαι) και συγχρονικά αναλύεται σε ανά- + -δοχος έχει τρεις εκδοχές(1, 2):
1. «Φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η μελέτη ή/και η εκτέλεση ή/και η επίβλεψη της εκτέλεσης του έργου για λογαριασμό του κυρίου του έργου (Π.Δ. 305/96).
2. «Ανάδοχοι γονείς – ζευγάρι που αναλαμβάνει την ανατροφή παιδιού μέχρι την ηλικία των 18 ετών, οπότε το ίδιο το παιδί αποφασίζει αν θα ολοκληρωθεί και θα επισημοποιηθεί τυπικά η διαδικασία της υιοθεσίας».
3. «Πρόσωπο που δίνει όνομα στο βρέφος κατά το μυστήριο της βαπτίσεώς του». Επίσημη ονομασία του νονού.
Μια νέα εκδοχή, τον «ανάδοχο αναδάσωσης», ανακοίνωσε η κυβέρνηση, στο πλαίσιο των μέτρων στήριξης και άμεσων παρεμβάσεων στις πυρόπληκτες περιοχές, που ορίζεται και θεσμοθετείται ως εξής: «νομικά πρόσωπα δημόσιου και ιδιωτικού δικαίου, ανώνυμες εταιρείες και μη κυβερνητικές – μη κερδοσκοπικές οργανώσεις θα μπορούν να προχωρούν σε άμεσες αναδασώσεις σε περιοχές και με προδιαγραφές που θα ορίζονται από τη Γενική Διεύθυνση Δασών του ΥΠΕΝ».
Διευκρινίζεται ότι «η πράξη ορισμού αναδόχου αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στη μελέτη και υλοποίηση των αντιδιαβρωτικών έργων προστασίας των εδαφών, καθώς και των έργων τεχνητής αναδάσωσης, χωρίς το Ελληνικό Δημόσιο να απεμπολεί οποιοδήποτε δικαίωμά του επί των εκτάσεων αυτών» (ΠΝΠ 13-8-2021).
Αυτή η νέα εκδοχή εγείρει δύο ερωτήματα. Το πρώτο αφορά στα «έργα τεχνητής αναδάσωσης». Οπως είναι γνωστό, πρώτιστη μέριμνα είναι η προστασία των αναδασωτέων εκτάσεων από κάθε είδος υποβάθμισης και παρεμβάσεων αλλαγής χρήσης γης.
Προτεραιότητα δίνεται στη φυσική αναγέννηση του δάσους, η οποία «αποτελεί το ιδεώδες αρχικό στάδιο της αναδάσωσης» εκτός από λίγες περιπτώσεις, όπου η ικανότητα φυσικής αναγέννησης έχει χαθεί(3). Στις πρόσφατες πυρκαγιές, οι μεγαλύτερες εκτάσεις που κάηκαν αφορούσαν σε παρθένο δάσος που αναμένεται να αναγεννηθεί φυσικά. Επομένως, σε τι αποσκοπεί η θεσμοθέτηση των αναδόχων ειδικά για «έργα τεχνητής αναδάσωσης»;
Το δεύτερο ερώτημα αφορά στην πιθανότητα σύγκρουσης συμφερόντων σε ορισμένες περιπτώσεις αναδόχων αναδάσωσης. Ο νόμος 4280/2014(4), ο οποίος περιλαμβάνει και «ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας», εισήγαγε την έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου(5) για μεγάλες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων βιομηχανικών ΑΠΕ σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις(6, 7, 8).
Το άρθρο 45 του νόμου 998/1979 (6), όπως έχει τροποποιηθεί με επόμενους νόμους και ισχύει σήμερα [π.χ. το Αρθρο 113 του Νόμου 4812/2021(9)], αναφέρει ότι, όσον αφορά το «περιβαλλοντικό ισοζύγιο», η αναδάσωση ή δάσωση έκτασης ίδιου εμβαδού με εκείνης στην οποία εγκρίθηκε η εκχέρσωση για την πραγματοποίηση της επέμβασης είναι υποχρεωτική(10) και ότι «Η έκταση αυτή πρέπει να βρίσκεται στην ίδια περιοχή ή σε όμορη αυτής, ελλείψει δε έκτασης εντός της ιδίας διοικητικής ενότητας ή όμορης αυτής, σε άλλη που θα υποδειχθεί από τη δασική υπηρεσία».
Διευκρινίζεται επίσης ότι «στην περίπτωση μη εξεύρεσης έκτασης προς αναδάσωση ή δάσωση», ο δικαιούχος της επέμβασης είναι υποχρεωμένος «κατόπιν συντάξεως μελέτης με δαπάνη του ιδίου εγκεκριμένη από τη δασική υπηρεσία, να προβεί σε δασοκομικές εργασίες ή στην εκτέλεση ειδικών δασοτεχνικών έργων επί των εκτάσεων που θα υποδειχθούν από τη δασική υπηρεσία, με σκοπό τη βελτίωση ή και προστασία τους».
Επειδή η έλλειψη έκτασης μέσα στην ίδια ή όμορη διοικητική ενότητα είναι πολύ πιθανή και επειδή οι καμένες εκτάσεις καταλαμβάνουν πλέον ένα τρομακτικά σημαντικό ποσοστό της συνολικής έκτασης της χώρας, το ενδεχόμενο να υπάρξει ανάγκη τεχνητής αναδάσωσης σε κάποιες περιορισμένες εκτάσεις στις καμένες περιοχές (αυστηρά όπου θα επιτρέπεται η τεχνητή αναδάσωση με υπόδειξη της δασικής υπηρεσίας) αυξάνεται, όπως και η ανάγκη για δασοτεχνικά έργα προστασίας των καμένων εκτάσεων.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι εάν θα επιτραπεί σε ανώνυμες εταιρείες που αδειοδοτούνται για εγκαταστάσεις βιομηχανικών αιολικών πάρκων, δηλαδή σε αναδόχους έργων βΑΠΕ, και για τις οποίες εγκρίθηκε η εκχέρσωση για την πραγματοποίηση της επέμβασης σε δάση και δασικές εκτάσεις, και οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι για δάσωση ή αναδάσωση, να ορισθούν ταυτόχρονα και «ανάδοχοι αναδάσωσης» σε φρεσκοκαμένες αναδασωτέες περιοχές.
Εάν τυχόν επιτραπεί, οι επενδύσεις των αιολικών πάρκων θα καλύπτουν την απαίτηση του νόμου περί «περιβαλλοντικού ισοζυγίου» και θα μπορούν συγχρόνως να προχωρήσουν σε μεγάλες εκχερσώσεις δασών και δασικών εκτάσεων, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και χωρίς περαιτέρω περιβαλλοντικές απαιτήσεις εκ μέρους της πολιτείας.
Ταυτόχρονα, θα απολαμβάνουν τον επικοινωνιακό τίτλο του «ανάδοχου αναδάσωσης». Μήπως αυτό δεν οδηγεί σε σύγκρουση συμφερόντων; Ο φερόμενος ως «ανάδοχος αναδάσωσης» θα δραστηριοποιείται ταυτόχρονα και ως «ανάδοχος εκχερσώσεων» των δασών και δασικών εκτάσεων (όσων έχουν εναπομείνει στην Ελλάδα) που απαιτούνται για την κατασκευή των βΑΠΕ;
1. Βικιλεξικό
2. Μπαμπινιώτης (2002), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Ε.Π.Ε. Αθήνα
3. ΥΠΕΝ, Περιβάλλον/Δάση, Δασοτεχνικά Εργα–Αναδασώσεις–Φυτώρια.
4. Νόμος 4280/2014, Περιβαλλοντική αναβάθμιση και ιδιωτική πολεοδόμηση – Βιώσιμη ανάπτυξη οικισμών, Ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις, ΦΕΚ Α 159/08.08.2014
5. Το περιβαλλοντικό ισοζύγιο έργων σε δάση και δασικές εκτάσεις, που επιτρέπει ο ίδιος ή προηγούμενοι νόμοι, επιτυγχάνεται «με αναδάσωση ή δάσωση έκτασης ίδιου εμβαδού με εκείνης στην οποία εγκρίθηκε η εκχέρσωση για την πραγματοποίηση της επέμβασης, κι αυτό στην ίδια ή σε άλλη περιοχή που υποδεικνύει η δασική υπηρεσία».
6. Νόμος 998/1979 Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας. ΦΕΚ Α΄289/29.12.1979
7. ΚΥΑ 49828/20088: Ειδικό Χωροταξικό για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, άρθρο 6, παρ. 4.
8. Β. Σφακιανάκη, Πόσο προστατεύονται τα δάση; «Η Εφημερίδα των Συντακτών», 16/8/202
19. Nόμος 4812, Κύρωση της από 24.3.2021 τροποποίησης … και άλλες διατάξεις, ΦΕΚ A’ 110/30.06.2021
10. «Τις δαπάνες της μελέτης και υλοποίησης της αναδάσωσης ή δάσωσης αναλαμβάνει ο δικαιούχος της επέμβασης, μετά από έγκριση από τη δασική υπηρεσία».
* Ομότιμος καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής